Begraafplaats Austerlitz

Historie begraafplaats

Het dorp Austerlitz ontstond in 1804 en 1805 als direct gevolg van de legering van plm. 18.000 militairen op de heide bij Driebergen. In deze periode vonden de begrafenissen dan ook in genoemd dorp plaats. Na een periode van onzekerheid over het voortbestaan van Austerlitz door het verdwijnen van de militairen, werd het in 1811 ingelijfd bij Zeist. Daar vonden voortaan de begrafenissen plaats. In 1827 werd hierop een uitzondering gemaakt ten gunste van de heer F.A. Hubert.

Hubert bezat inmiddels vrij uitgebreide gronden rondom Austerlitz. De gronden achter zijn woning noemde hij ‘Heidelanden.’ Toen zijn echtgenote Sara C. La Farque in genoemd jaar overleed, kreeg Hubert toestemming tot de aanleg van een familiegraf op ‘Heidelanden.’ Op het graf van zijn echtgenote plaatste hij een liggende steen met als tekst “Anno i.c. 1827; in naam der heilige drie-eenheid; begraafplaats der familie F.A.Hubert; hier rust vrouwe Sara Charlotte Hubert; geboren den 12 november 1771; overleden den 1 november 1827” .

In 1836 verkocht Hubert zijn bezittingen aan de Amsterdamse bankier en koopman Johannes B. Stoop. Laatstgenoemde verplichtte zich “de op het buitengoed liggende grafkelder in denzelfden staat te onderhouden waarin dezelve thans gevonden wordt en behoorlijk onder den aarde bedekt te laten verblijven, en wijders moeten zorg dragen dat dezelve nimmer, door iemand wie het ook zij worde geopend; zullende hetzelve nog thans dezelve naar verkiezing kunnen beplanten”.

In 1871 wilde Hervormd Austerlitz graag een eigen begraafplaats. Men vond de weduwe A.A.de Beaufort-Stoop bereid hiervoor een stuk grond, groot 10 are, af te staan. Het behoorde tot het vroegere ‘Heidelanden’ en lag bij het genoemde familiegraf. De gemeente Zeist gaf op 18 januari 1871 toestemming hier een begraafplaats aan te leggen, met dien verstande dat men minstens 50 meter van het dichtstbijzijnde woonhuis verwijderd diende te blijven. Het familiegraf Hubert was op een afstand van 45 meter van dat woonhuis gelegen. Daardoor kwam het familiegraf juist buiten de begraafplaats te liggen. Veel later is de steen van dit familiegraf direct binnen de omheining geplaatst. Tot 1993 heeft deze historische steen daar gelegen. Nadat de steen was gerestaureerd, werd deze op een nieuwe plaats gelegd, direct voor het zgn. baarhuisje.

In 1904 dreigde de begraafplaats te klein te worden: er waren nog maar acht plaatsen beschikbaar. De heer De Beaufort, kerkvoogd van Austerlitz en eigenaar van het aangrenzende terrein, schonk grond voor de benodigde uitbreiding. In 1935 mocht er opnieuw uitgebreid worden tot een breedte van 45 en een diepte van 58 meter.

Oorspronkelijk en voor lange tijd was de begraafplaats uitsluitend bestemd voor Hervormde inwoners van Austerlitz. Alle overige overledenen werden elders begraven. Inmiddels is de begraafplaats algemeen.

Aanleg

De begraafplaats is niet echt ‘aangelegd.’ Door het midden loopt een hoofdpad, waarop rechthoekig zijpaden zijn aangelegd. Ook zijn er paden langs de zijkanten. Men heeft simpelweg van voren naar achteren begraven, zij het dat er een klein gedeelte bestemd was voor kindergraven. Voor het begraven zijn lange tijd zeer lage kosten berekend. Dit had te maken met het feit dat de inwoners van Austerlitz eenvoudige, meestal arme lieden waren. De lage inkomsten gingen ten koste van het onderhoud. Dit heeft decennia lang nauwelijks plaatsgevonden. Mede hierdoor maakte vooral het eerste – oudste – gedeelte een erg verwaarloosde indruk. Op dit moment worden tarieven toegepast die enigszins gerelateerd zijn aan die van omliggende gemeenten. In 1996 werd een kleine urnentuin aangelegd. Dit initiatief leidde tot de ontvangst van de 1e Prijs van de Facultatieve Vereniging voor Crematie en As bestemming. Ook is er een groep vrijwilligers die een groot deel van het onderhoud verrichten en tenslotte zijn er regelmatig gulle gevers. Hierdoor is men thans in staat een verantwoorde verzorging aan de begraafplaats te geven.

Monumentstatus

Het oudste deel heeft de gemeentelijke monumentstatus wegens de structuur, de grafsteen uit 1827 en het ‘baarhuisje.’ Dit werd kort na 1871 gebouwd met gelden die door de familie De Beaufort beschikbaar waren gesteld. Het baarhuisje is momenteel in gebruik als materiaalopslagplaats.

Ruiming

In 1995 werd een groot deel van de ‘oude’ begraafplaats geruimd. De resten zijn bijeengebracht in één nieuw graf, waarop een gedenksteen is geplaatst. Bijna alle aanwezige stenen zijn voor het baarhuisje geplaatst en geven een indruk van de sociale samenstelling van de bevolking uit de 19e en vroeg-20e eeuw. De 150 kinder- en 200 volwassenengraven waren voorzien van slechts 17 stenen en een ijzeren hekwerk. Dit tekent de schrijnende armoede uit die periode.

Onderhoud

Na 1990 bleek het mogelijk een groeiende groep vrijwilligers te enthousiasmeren voor regelmatig onderhoud. Deze ging voortvarend en trouw aan de slag. Het resultaat was dat het aanzicht van de begraafplaats snel verbeterde. Door de aanpak van de beheerder werden ook andere zaken verbeterd. Te denken valt aan het plaatsen van banken, het verbeteren van de paden en het plaatsen van kranen en waterbakken. Al deze zaken hebben tot gevolg dat er veel meer belangstelling voor de begraafplaats is ontstaan. Steeds meer nabestaanden zijn overgegaan tot regelmatig onderhoud van hun graven. Iets wat voorheen weinig zin had. Een ander gevolg van een verzorgde begraafplaats is dat steeds vaker oud-ingezetenen in Austerlitz hier begraven willen worden.

Deze tekst is gebaseerd op een door Rutger Loenen geschreven bijdrage van de Historische Werkgroep Austerlitz, 2001  

Zakelijke gegevens

KVK-nummer: 90572033